top of page

Καρδιακή Ανεπάρκεια

Δημήτριος Ηλιόπουλος Καρδιοχειρουργός, kardioxeirourgos, Στεφανιαία Νόσος, Βαλβιδοπάθειες, καρδιοχερουργικές επεμβάσεις, Bypass, by-pass, επεμβάσεις καρδιάς, επεμβάσεις βαλβίδων, Συγγενείς Καρδιοπάθειες, Ανευρύσματα, αρτηριακά μοσχεύματα, βαλβίδες καρδιάς, βαλβιδοπλαστική, Στένωση Αορτικής, Ανεπάρκεια Αορτικής, Στένωση Μιτροειδούς, Ανεπάρκεια Μιτροειδούς, Ανεπάρκεια Τριγλώχινας, Στένωση Τριγλώχινας, Στεφανιαίες Παρακάμψεις, Αγγειοπλαστική, μπαλονάκι, Βαλβιδοπλαστικές Μιτροειδούς

Ένα σύμπλοκο κλινικό σύνδρομο.

Η καρδία είναι ένα σημαντικό όργανο του οργανισμού που λειτουργεί ασταμάτητα ως αντλία, διενεργώντας τον κύκλο της κυκλοφορίας του αίματος στα σημεία του σώματος.  
Ο ρόλος της καρδιάς είναι να στέλνει το αίμα στους πνεύμονες προκειμένου να εμπλουτιστεί σε οξυγόνο και να τροφοδοτήσει με αυτό όλο τον οργανισμό.

Κάποιες φορές όμως, η καρδιά αδυνατεί να αντλήσει αρκετή ποσότητα αίματος, ώστε να ανταποκριθεί στις ανάγκες του οργανισμού, με αποτέλεσμα την δυσλειτουργία των οργάνων.
Αυτή η αδυναμία της καρδιάς που χαρακτηρίζεται από τη μειωμένη λειτουργική της ικανότητα, ονομάζεται καρδιακή ανεπάρκεια.

Η καρδιακή ανεπάρκεια είναι ένα σύμπλοκο κλινικό σύνδρομο που οφείλεται σε πολλαπλά παθολογικά αίτια που επηρεάζουν την συσταλτική ικανότητα της καρδιάς.
Δημήτριος Ηλιόπουλος Καρδιοχειρουργός, kardioxeirourgos, Στεφανιαία Νόσος, Βαλβιδοπάθειες, καρδιοχερουργικές επεμβάσεις, Bypass, by-pass, επεμβάσεις καρδιάς, επεμβάσεις βαλβίδων, Συγγενείς Καρδιοπάθειες, Ανευρύσματα, αρτηριακά μοσχεύματα, βαλβίδες καρδιάς, βαλβιδοπλαστική, Στένωση Αορτικής, Ανεπάρκεια Αορτικής, Στένωση Μιτροειδούς, Ανεπάρκεια Μιτροειδούς, Ανεπάρκεια Τριγλώχινας, Στένωση Τριγλώχινας, Στεφανιαίες Παρακάμψεις, Αγγειοπλαστική, μπαλονάκι, Βαλβιδοπλαστικές Μιτροειδούς
Η καρδιακή ανεπάρκεια έχει άμεση επίδραση τόσο στην ποιότητα, όσο και στη διάρκεια της ζωής των πασχόντων.
Καθώς αποτελεί ένα σοβαρό πρόβλημα υγείας κυρίως των μεγαλύτερων σε ηλικία ασθενών, η καρδιακή ανεπάρκεια ευθύνεται για τις περισσότερες εισαγωγές ασθενών άνω των 65 ετών, στο νοσοκομείο.  
Η διαταραχή αυτή παρουσιάζεται με μεγαλύτερη συχνότητα στους άνδρες και όπως προαναφέραμε η συχνότητά της αυξάνεται προοδευτικά με την ηλικία.

Οι παράγοντες που ευθύνονται για την εκδήλωση της διαταραχής αυτής είναι πολλοί, με βασικότερους το κάπνισμα, την παχυσαρκία, την καθιστική ζωή, τον σακχαρώδη διαβήτη, την υπέρταση, την στεφανιαία νόσο της καρδίας και άλλους που θα δούμε αναλυτικότερα στην συνέχεια.
Δημήτριος Ηλιόπουλος Καρδιοχειρουργός, kardioxeirourgos, Στεφανιαία Νόσος, Βαλβιδοπάθειες, καρδιοχερουργικές επεμβάσεις, Bypass, by-pass, επεμβάσεις καρδιάς, επεμβάσεις βαλβίδων, Συγγενείς Καρδιοπάθειες, Ανευρύσματα, αρτηριακά μοσχεύματα, βαλβίδες καρδιάς, βαλβιδοπλαστική, Στένωση Αορτικής, Ανεπάρκεια Αορτικής, Στένωση Μιτροειδούς, Ανεπάρκεια Μιτροειδούς, Ανεπάρκεια Τριγλώχινας, Στένωση Τριγλώχινας, Στεφανιαίες Παρακάμψεις, Αγγειοπλαστική, μπαλονάκι, Βαλβιδοπλαστικές Μιτροειδούς
Δημήτριος Ηλιόπουλος Καρδιοχειρουργός, kardioxeirourgos, Στεφανιαία Νόσος, Βαλβιδοπάθειες, καρδιοχερουργικές επεμβάσεις, Bypass, by-pass, επεμβάσεις καρδιάς, επεμβάσεις βαλβίδων, Συγγενείς Καρδιοπάθειες, Ανευρύσματα, αρτηριακά μοσχεύματα, βαλβίδες καρδιάς, βαλβιδοπλαστική, Στένωση Αορτικής, Ανεπάρκεια Αορτικής, Στένωση Μιτροειδούς, Ανεπάρκεια Μιτροειδούς, Ανεπάρκεια Τριγλώχινας, Στένωση Τριγλώχινας, Στεφανιαίες Παρακάμψεις, Αγγειοπλαστική, μπαλονάκι, Βαλβιδοπλαστικές Μιτροειδούς
Συνήθως η καρδιακή ανεπάρκεια εξελίσσεται αργά ως προς την χρόνια μορφή της, όμως μπορεί να εμφανιστεί και αιφνιδίως στην οξεία της μορφή. 

Ανάλογα με την συμπτωματολογία της, η καρδιακή ανεπάρκεια κατηγοριοποιείται βάσει κλίμακας NYHA  (New York Heart Association) σε 4 στάδια:
​
  • Το στάδιο Ι, που ως επί το πλείστον είναι ασυμπτωματικό για
τον ασθενή κατά τις καθημερινές του δραστηριότητες. 
  • Το στάδιο ΙΙ, όπου ο ασθενής εμφανίζει συμπτώματα δύσπνοιας σε πιο έντονη δραστηριότητα ή σε προσπάθεια.
  • Το στάδιο ΙΙΙ, όπου ο ασθενής εμφανίζει  κόπωση και δύσπνοια ακόμα και στο απλό βάδισμα.
  • Το στάδιο IV, όπου ο ασθενής εμφανίζει  συμπτώματα  ακόμη και σε κατάσταση ηρεμίας.
​
Οι στατιστικές μελέτες στον πληθυσμό, υπολογίζουν ότι τα 2 πρώτα στάδια αφορούν το 70% των ασθενών, το 3ο στάδιο αφορά το 20% και το 4ο στάδιο το 10% των πασχόντων.
 
Η εμφάνιση και η εξέλιξη της καρδιακής ανεπάρκειας οφείλεται σε πολλά και διαφορετικά αίτια, συγγενή και επίκτητα.
Κατά γενική ομολογία όλες οι καρδιακές παθήσεις που δεν αντιμετωπίζονται θεραπευτικά, μπορεί να οδηγήσουν στην καρδιακή ανεπάρκεια.
Τέτοιες παθήσεις είναι:
•    H υψηλή αρτηριακή πίεση και η χρόνια αρρύθμιστη υπέρταση 
•    Οι καρδιακές αρρυθμίες
•    Οι λοιμώξεις του μυοκαρδίου
•    Η στεφανιαία αθηροσκληρωτική νόσος
•    Το έμφραγμα του μυοκαρδίου
•    Οι βαλβιδοπάθειες
•    Οι μυοκαρδιοπάθειες
•    Οι συγγενείς καρδιοπάθειες
Άλλες παθήσεις που μπορούν να προκαλέσουν ή να συμβάλλουν στην καρδιακή ανεπάρκεια είναι:
•    Η ΧΑΠ
•    Ο σακχαρώδης διαβήτης
•    Οι θυρεοειδοπάθειες 
•    Η οξεία αναιμία, κ.α.
Δημήτριος Ηλιόπουλος Καρδιοχειρουργός, kardioxeirourgos, Στεφανιαία Νόσος, Βαλβιδοπάθειες, καρδιοχερουργικές επεμβάσεις, Bypass, by-pass, επεμβάσεις καρδιάς, επεμβάσεις βαλβίδων, Συγγενείς Καρδιοπάθειες, Ανευρύσματα, αρτηριακά μοσχεύματα, βαλβίδες καρδιάς, βαλβιδοπλαστική, Στένωση Αορτικής, Ανεπάρκεια Αορτικής, Στένωση Μιτροειδούς, Ανεπάρκεια Μιτροειδούς, Ανεπάρκεια Τριγλώχινας, Στένωση Τριγλώχινας, Στεφανιαίες Παρακάμψεις, Αγγειοπλαστική, μπαλονάκι, Βαλβιδοπλαστικές Μιτροειδούς
Σοβαρό ρόλο στην εκδήλωση και εξέλιξη της διαταραχής, παίζει και ο τρόπος ζωής του ασθενή.
Η αύξηση του σωματικού βάρους, η καθιστική ζωή, οι λανθασμένες διατροφικές συνήθειες, η υψηλή χοληστερόλη, η υπερβολική κατανάλωση οινοπνεύματος και το σύνδρομο της υπνικής άπνοιας, ενοχοποιούνται σε μεγάλο βαθμό. 
​
Ποια είναι όμως τα συμπτώματα της καρδιακής ανεπάρκειας και πως εκδηλώνονται;
Ανάλογα με την σταδιοποίηση της διαταραχής, ένας ασθενής μπορεί να έχει:
•    Συνεχές αίσθημα κόπωσης.
•    Δυσκολία στην εκπλήρωση των καθημερινών δραστηριοτήτων.
•    Δυσκολία ή και αδυναμία για άσκηση.
•    Αύξηση βάρους λόγω κατακράτησης υγρών.
•    Πρήξιμο στα πόδια.
•    Πρήξιμο στην κοιλιά.
•    Ταχυπαλμίες, αρρυθμίες, αίσθημα παλμών.
•    Δύσπνοια.
•    Μειωμένη συγκέντρωση.
•    Αϋπνία. 
•    Επίμονο βήχα ή συριγμό στους πνεύμονες.
•    Ναυτία.
•    Μειωμένη παραγωγή ούρων.
•    Νεφροπάθεια.
Δημήτριος Ηλιόπουλος Καρδιοχειρουργός, kardioxeirourgos, Στεφανιαία Νόσος, Βαλβιδοπάθειες, καρδιοχερουργικές επεμβάσεις, Bypass, by-pass, επεμβάσεις καρδιάς, επεμβάσεις βαλβίδων, Συγγενείς Καρδιοπάθειες, Ανευρύσματα, αρτηριακά μοσχεύματα, βαλβίδες καρδιάς, βαλβιδοπλαστική, Στένωση Αορτικής, Ανεπάρκεια Αορτικής, Στένωση Μιτροειδούς, Ανεπάρκεια Μιτροειδούς, Ανεπάρκεια Τριγλώχινας, Στένωση Τριγλώχινας, Στεφανιαίες Παρακάμψεις, Αγγειοπλαστική, μπαλονάκι, Βαλβιδοπλαστικές Μιτροειδούς
Δημήτριος Ηλιόπουλος Καρδιοχειρουργός, kardioxeirourgos, Στεφανιαία Νόσος, Βαλβιδοπάθειες, καρδιοχερουργικές επεμβάσεις, Bypass, by-pass, επεμβάσεις καρδιάς, επεμβάσεις βαλβίδων, Συγγενείς Καρδιοπάθειες, Ανευρύσματα, αρτηριακά μοσχεύματα, βαλβίδες καρδιάς, βαλβιδοπλαστική, Στένωση Αορτικής, Ανεπάρκεια Αορτικής, Στένωση Μιτροειδούς, Ανεπάρκεια Μιτροειδούς, Ανεπάρκεια Τριγλώχινας, Στένωση Τριγλώχινας, Στεφανιαίες Παρακάμψεις, Αγγειοπλαστική, μπαλονάκι, Βαλβιδοπλαστικές Μιτροειδούς
Η έγκαιρη διάγνωση αποτελεί τον σημαντικότερο παράγοντα για τη θεραπευτική αντιμετώπιση της καρδιακής ανεπάρκειας.
​
Όσο νωρίτερα διαγνωσθεί και αρχίσει η κατάλληλη θεραπεία, τόσο περισσότερο ωφελείται ο ασθενής με καλύτερη πρόγνωση.
​
Οι ιατρικές στατιστικές δίνουν πολύ ανησυχητικά στοιχεία, αφού το 40% των ασθενών που διαγιγνώσκονται με καρδιακή ανεπάρκεια, αποβιώνει εντός των επόμενων 5 ετών.
Δημήτριος Ηλιόπουλος Καρδιοχειρουργός, kardioxeirourgos, Στεφανιαία Νόσος, Βαλβιδοπάθειες, καρδιοχερουργικές επεμβάσεις, Bypass, by-pass, επεμβάσεις καρδιάς, επεμβάσεις βαλβίδων, Συγγενείς Καρδιοπάθειες, Ανευρύσματα, αρτηριακά μοσχεύματα, βαλβίδες καρδιάς, βαλβιδοπλαστική, Στένωση Αορτικής, Ανεπάρκεια Αορτικής, Στένωση Μιτροειδούς, Ανεπάρκεια Μιτροειδούς, Ανεπάρκεια Τριγλώχινας, Στένωση Τριγλώχινας, Στεφανιαίες Παρακάμψεις, Αγγειοπλαστική, μπαλονάκι, Βαλβιδοπλαστικές Μιτροειδούς
Δημήτριος Ηλιόπουλος Καρδιοχειρουργός, kardioxeirourgos, Στεφανιαία Νόσος, Βαλβιδοπάθειες, καρδιοχερουργικές επεμβάσεις, Bypass, by-pass, επεμβάσεις καρδιάς, επεμβάσεις βαλβίδων, Συγγενείς Καρδιοπάθειες, Ανευρύσματα, αρτηριακά μοσχεύματα, βαλβίδες καρδιάς, βαλβιδοπλαστική, Στένωση Αορτικής, Ανεπάρκεια Αορτικής, Στένωση Μιτροειδούς, Ανεπάρκεια Μιτροειδούς, Ανεπάρκεια Τριγλώχινας, Στένωση Τριγλώχινας, Στεφανιαίες Παρακάμψεις, Αγγειοπλαστική, μπαλονάκι, Βαλβιδοπλαστικές Μιτροειδούς
Δημήτριος Ηλιόπουλος Καρδιοχειρουργός, kardioxeirourgos, Στεφανιαία Νόσος, Βαλβιδοπάθειες, καρδιοχερουργικές επεμβάσεις, Bypass, by-pass, επεμβάσεις καρδιάς, επεμβάσεις βαλβίδων, Συγγενείς Καρδιοπάθειες, Ανευρύσματα, αρτηριακά μοσχεύματα, βαλβίδες καρδιάς, βαλβιδοπλαστική, Στένωση Αορτικής, Ανεπάρκεια Αορτικής, Στένωση Μιτροειδούς, Ανεπάρκεια Μιτροειδούς, Ανεπάρκεια Τριγλώχινας, Στένωση Τριγλώχινας, Στεφανιαίες Παρακάμψεις, Αγγειοπλαστική, μπαλονάκι, Βαλβιδοπλαστικές Μιτροειδούς
Δημήτριος Ηλιόπουλος Καρδιοχειρουργός, kardioxeirourgos, Στεφανιαία Νόσος, Βαλβιδοπάθειες, καρδιοχερουργικές επεμβάσεις, Bypass, by-pass, επεμβάσεις καρδιάς, επεμβάσεις βαλβίδων, Συγγενείς Καρδιοπάθειες, Ανευρύσματα, αρτηριακά μοσχεύματα, βαλβίδες καρδιάς, βαλβιδοπλαστική, Στένωση Αορτικής, Ανεπάρκεια Αορτικής, Στένωση Μιτροειδούς, Ανεπάρκεια Μιτροειδούς, Ανεπάρκεια Τριγλώχινας, Στένωση Τριγλώχινας, Στεφανιαίες Παρακάμψεις, Αγγειοπλαστική, μπαλονάκι, Βαλβιδοπλαστικές Μιτροειδούς
Δημήτριος Ηλιόπουλος Καρδιοχειρουργός, kardioxeirourgos, Στεφανιαία Νόσος, Βαλβιδοπάθειες, καρδιοχερουργικές επεμβάσεις, Bypass, by-pass, επεμβάσεις καρδιάς, επεμβάσεις βαλβίδων, Συγγενείς Καρδιοπάθειες, Ανευρύσματα, αρτηριακά μοσχεύματα, βαλβίδες καρδιάς, βαλβιδοπλαστική, Στένωση Αορτικής, Ανεπάρκεια Αορτικής, Στένωση Μιτροειδούς, Ανεπάρκεια Μιτροειδούς, Ανεπάρκεια Τριγλώχινας, Στένωση Τριγλώχινας, Στεφανιαίες Παρακάμψεις, Αγγειοπλαστική, μπαλονάκι, Βαλβιδοπλαστικές Μιτροειδούς
Γι΄αυτό το λόγο κρίνεται απαραίτητη η ιατρική παρακολούθηση των εν δυνάμει ασθενών, ώστε να τους δίδονται συνεχώς οι ενδεδειγμένες ιατρικές συμβουλές και θεραπείες από τους ιατρούς τους. 
​
Διάγνωση της καρδιακής ανεπάρκειας.
Για τη διάγνωση της καρδιακής ανεπάρκειας ο ιατρός θα λάβει το πλήρες ιστορικό του ασθενούς και θα καταγράψει τον τρόπο ζωής του και τις διατροφικές του συνήθειες. Επιπλέον, θα ενεργήσει κλινική εξέταση του ασθενούς και ενδεχομένως θα συστήσει περαιτέρω εργαστηριακές και απεικονιστικές εξετάσεις, όπως: 
•    Εξετάσεις αίματος
•    Ακτινογραφία θώρακος
•    Ηλεκτροκαρδιογράφημα
•    Υπερηχογράφημα καρδιάς
•    Τεστ κοπώσεως
•    Μαγνητική τομογραφία καρδιάς
•    Στεφανιογραφία
Δημήτριος Ηλιόπουλος Καρδιοχειρουργός, kardioxeirourgos, Στεφανιαία Νόσος, Βαλβιδοπάθειες, καρδιοχερουργικές επεμβάσεις, Bypass, by-pass, επεμβάσεις καρδιάς, επεμβάσεις βαλβίδων, Συγγενείς Καρδιοπάθειες, Ανευρύσματα, αρτηριακά μοσχεύματα, βαλβίδες καρδιάς, βαλβιδοπλαστική, Στένωση Αορτικής, Ανεπάρκεια Αορτικής, Στένωση Μιτροειδούς, Ανεπάρκεια Μιτροειδούς, Ανεπάρκεια Τριγλώχινας, Στένωση Τριγλώχινας, Στεφανιαίες Παρακάμψεις, Αγγειοπλαστική, μπαλονάκι, Βαλβιδοπλαστικές Μιτροειδούς
Σημεία εντόπισης της διαταραχής.
Στην πλειονότητα των περιπτώσεων η καρδιακή ανεπάρκεια αναπτύσσεται στο αριστερό μέρος της καρδιάς. 
Συγκεκριμένα όταν η αριστερή κοιλία αδυνατεί να συσταλεί και να στείλει οξυγονωμένο αίμα στο υπόλοιπο σώμα μιλάμε για συστολική ανεπάρκεια. 
Όταν η αριστερή κοιλία αδυνατεί να διασταλεί ικανοποιητικά και να γεμίσει με αίμα, μιλάμε για διαστολική ανεπάρκεια.
Ειδικότερα η καρδιακή ανεπάρκεια διακρίνεται σε:
•    Συστολική ανεπάρκεια.
•    Διαστολική ανεπάρκεια.
•    Δεξιών Κοιλοτήτων ανεπάρκεια.
•    Αριστερών Κοιλοτήτων ανεπάρκεια.
•    Αμφικοιλιακή ή ολική καρδιακή ανεπάρκεια.
•    Υψηλής Παροχής ανεπάρκεια.
•    Χαμηλής Παροχής ανεπάρκεια.
•    Οξεία ανεπάρκεια.
•    Χρόνια ανεπάρκεια.
Δημήτριος Ηλιόπουλος Καρδιοχειρουργός, kardioxeirourgos, Στεφανιαία Νόσος, Βαλβιδοπάθειες, καρδιοχερουργικές επεμβάσεις, Bypass, by-pass, επεμβάσεις καρδιάς, επεμβάσεις βαλβίδων, Συγγενείς Καρδιοπάθειες, Ανευρύσματα, αρτηριακά μοσχεύματα, βαλβίδες καρδιάς, βαλβιδοπλαστική, Στένωση Αορτικής, Ανεπάρκεια Αορτικής, Στένωση Μιτροειδούς, Ανεπάρκεια Μιτροειδούς, Ανεπάρκεια Τριγλώχινας, Στένωση Τριγλώχινας, Στεφανιαίες Παρακάμψεις, Αγγειοπλαστική, μπαλονάκι, Βαλβιδοπλαστικές Μιτροειδούς
Δημήτριος Ηλιόπουλος Καρδιοχειρουργός, kardioxeirourgos, Στεφανιαία Νόσος, Βαλβιδοπάθειες, καρδιοχερουργικές επεμβάσεις, Bypass, by-pass, επεμβάσεις καρδιάς, επεμβάσεις βαλβίδων, Συγγενείς Καρδιοπάθειες, Ανευρύσματα, αρτηριακά μοσχεύματα, βαλβίδες καρδιάς, βαλβιδοπλαστική, Στένωση Αορτικής, Ανεπάρκεια Αορτικής, Στένωση Μιτροειδούς, Ανεπάρκεια Μιτροειδούς, Ανεπάρκεια Τριγλώχινας, Στένωση Τριγλώχινας, Στεφανιαίες Παρακάμψεις, Αγγειοπλαστική, μπαλονάκι, Βαλβιδοπλαστικές Μιτροειδούς
Αντιμετώπιση της καρδιακής ανεπάρκειας.
Ανάλογα με την μορφή και την σταδιοποιήση της καρδιακής ανεπάρκειας, οι τρόποι αντιμετώπισης περιλαμβάνουν: 
•    Ριζικές αλλαγές στον τρόπο ζωής του ασθενή. 
•    Φαρμακευτική αγωγή. 
•    Χρήση μηχανικών συσκευών υποβοήθησης.
•    Χειρουργική αντιμετώπιση.
​
Ειδικότερα στην χειρουργική αντιμετώπιση της καρδιακής ανεπάρκειας περιλαμβάνονται:
•    η αορτοστεφανιαία παράκαμψη (by-pass),
•    η βαλβιδοπλαστική ή η αντικατάσταση μιας ανεπαρκούς βαλβίδας,
•    η κοιλιακή αναδιαμόρφωση - επανορθωτική χειρουργική αριστερής κοιλίας,
•    η ενδοκοιλιακή τοποθέτηση patch,
•    η τοποθέτηση συσκευών υποστήριξης της κυκλοφορίας (Ventricular Assist Device)
Συμβουλές.
Η υιοθέτηση ενός υγιεινού τρόπου ζωής έχει ανεκτίμητη αξία τόσο για την πρόληψη, όσο και για την διαχείριση της  καρδιακής ανεπάρκειας.
Ειδικότερα ο δεκάλογος που ισχύει είναι ο εξής:
  • Καθημερινή άσκηση στο μέτρο δυνατό του καθενός ανάλογα με την συμβουλή του ιατρού.
  • Κατανάλωση τροφών με υγιή επίδραση στην καρδιά, χαμηλής περιεκτικότητας σε κορεσμένα λίπη.
  • Διακοπή του καπνίσματος το οποίο αυξάνει την αρτηριακή πίεση και τον καρδιακό ρυθμό, προκαλεί σπασμό στα στεφανιαία αγγεία και αυξάνει την πηκτικότητα του αίματος προκαλώντας θρομβώσεις. 
  • Μείωση του σωματικού βάρους και διατήρησή του στα φυσιολογικά επίπεδα που θα υποδείξει ο ιατρός.
  • Ελαχιστοποίηση της κατανάλωσης αλκοόλ, βάσει των υποδείξεων του ιατρού.
  • Περιορισμός της καφεΐνης, βάσει των υποδείξεων του ιατρού.
  • Ο περιορισμός της πρόσληψης αλατιού, βάσει των υποδείξεων του ιατρού.
  • Επιμελής λήψη της φαρμακευτικής αγωγής που συνταγογράφησε ο ιατρός.
  • Προληπτικός εποχικός εμβολιασμός των ασθενών, για την προστασία από τον πνευμονιόκοκκο και τη γρίπη.
  • Συχνή επικοινωνία του ασθενή με τον θεράποντα ιατρό του, επίσκεψη στο ιατρείο και παρακολούθηση.
bottom of page